Ροδάνη η πασχαλινή κούνια μεσαιωνικής προελεύσεως λαϊκής κατασκευής και τέχνης. Η ονομασία της είναι παρμένη από την ροδάνη το όργανο όπου περιτυλίγεται το νήμα της ανέμης (τσικρίκι). Η αρχή του εθίμου της πασχαλινής ροδάνης πρέπει να αναζητηθεί στους βυζαντινούς χρόνους, συνεχίστηκε στην περίοδο της τουρκοκρατίας και επέζησε έως τις αρχές της 3ης μεταπελευθερωτικής δεκαετίας. Στην πόλη μας η τετράσκαμνες ροδάνες των τελευταίων χρόνων ήταν 5.
Του Ντολτσού, της Μητροπόλεως, του Τσανά, της Μήτσαινας, και η περίφημη ροδάνη του Ξυρίχη της ενορίας αγίου Λουκά, ΑΠΟΖΑΡΙ. Εκτός από τις πέντε μεγάλες ενοριακές ροδάνες ενα πλήθος από δίσκαμνες στηνόταν στα τρίστατα στους δρόμους και σε κάθε ξέφωτο της παλιάς Καστοριάς και έδιναν το πασχαλινό εορταστικό χρώμα σε γειτονιά και σε όλη την πόλη τις ημέρες του Πάσχα. Στις πέντε μεγάλες ροδάνες ο αναβάτης πλήρωνε χρηματικό ποσό όσο για τα παιδιά πληρώνανε με 1-2 κόκκινα πασχαλιάτικα αβγά αυτές η εισπράξεις ήτανε το βασικό έσοδο της που συμπληρώνεται και από το (γκελεβντένι) και το ξινό. Οι μεγάλες τετράσκαμνες ροδάνες είχαν καθιερωμένη συνήθεια και την μουσική τους που συνόδευε το γύρισμα και αποτελούταν από τους κορυφαίους λαϊκούς μουσικούς οργανοπαίκτες που κατοικούσαν στο Βαρόσι. Όργανα και ζουρνάδες της βυζαντινής μουσικής παραδόσεως τουρκόγυφτοι που συνέχιζαν μια παμπάλαια βυζαντινή λαϊκή μουσική παράδοση δεξιοτέχνες ανατολικού ρυθμού. Η μουσική αυτή ήταν εξαιρετικά θορυβώδης ήταν ωστόσο αρμονική ακολουθώντας το μεσαιωνικό μέλος γεμάτο πάθος και έκσταση η μουσική αυτή οι φωνές των ανθρώπων που κουνιόταν και των θεατών δημιουργούσαν την ατμόσφαιρα της ροδάνης με τον πανηγυρικό χαρακτήρα της. Ας δούμε τώρα την ροδάνη τεχνικά. Στερεάς κατασκευής με τεχνική αλλά και αισθητική τελειότητα. Η ξυλεία της από καρυδιά, καραγάτσι, η καστανιά(η σημερινή είναι από καστανιά) με όλους τους όρους ασφαλείας των αναβατών με θαυμάσια λειτουργία ανάλαφρη και αναπαυτική με ευρύχωρα σκαμνιά. Αποτελείτε από δυο στυλοβάτες (τσατάλες) που μπαίνουν στην γή περίπου 1.50 μέτρο, πάνω στις τσατάλες τοποθετείτε ο δράχτης από τις τέσσερεις διπλές τρύπες του δράχτη περνούν τα τέσσερα ανά δύο ζεύγη λαβντάρια που πρέπει να έχουν σκληρό ξύλο επειδή από άκρες τους κρεμασμένα από τα στειλιάρια κρέμονται τα σκαμνιά. Στα παλιά τα χρόνια κατασκευαστές ήτανε οι αφοί Παπαντίνα ειδικευμένοι στα Καστοριανά καράβια και στις ροδάνες. Αυτά όλα που προανέφερα θα τα δούμε αναβιώνοντας το έθιμο της ροδάνης ξανά από την Μ. Πέμπτη έως και την Κυριακή του Θωμά στην παραδοσιακή γειτονιά του ΑΠΟΖΑΡΙ.
Έρευνα-συγγραφή
Σαπουντζής Χαράλαμπος
Ιδρυτικό μέλος και τέως πρόεδρος του συλλόγου
